Familiale bemiddeling in de advocatuur

In een samenleving waarin alles aan een steeds hoger tempo verloopt, heeft men vaak geen tijd noch geduld om lange juridische procedures te doorlopen. Dat is niet anders in familiale geschillen zoals erfkwesties of scheidingen. Hierdoor groeit de nood om sneller, efficiënter, en vooral, via een door partijen gedragen traject een duurzame oplossing uit te werken.

Eén van deze trajecten is de familiale bemiddeling waarbij de bemiddelaar op een methodische wijze de betrokkenen ondersteunt om penibele kwesties samen aan te pakken.
Binnen de ‘familie’ van de erkend familiaal bemiddelaars vormen de familierechtadvocaten een grote en belangrijke groep.

Het belang van de (familiale) bemiddeling in de praktijk groeit met de dag. Laten we dus even duiden wat familiale bemiddeling precies inhoudt en hoe deze vorm van alternatieve geschillenbeslechting in de praktijk in zijn werk gaat.

Sinds de invoering van de “Waterzooiwet” in 2018 hebben bemiddeling en andere vormen van ADR (alternative dispute resolution) een veel prominentere plaats gekregen binnen de juridische wereld en het maatschappelijk leven. Dit heeft zich onder meer vertaald in een sterke bevoegdheidsuitbreiding en een nieuwe structuur van de Federale Bemiddelingscommissie, afgekort de FBC.

• Het aantal familiaal bemiddelaars is de afgelopen jaren in stijgende lijn gegaan. Enkele cijfers van eind 2020 illustreren dit : niet minder dan 1600 van de 3460 erkende bemiddelaars zijn familiaal bemiddelaar,
• van deze groep zijn bij benadering 600 tevens advocaat

Ondanks deze evolutie blijft het aantal bemiddelingen per jaar toch nog veel te laag in vergelijking met het aantal uitgesproken vonnissen. In 2016 bedroeg het aantal erkende bemiddelingen minder dan 10.000 ten opzichte van meer dan 1.000.000 vonnissen. Deze cijfers maken duidelijk dat bemiddeling hoegenaamd geen concurrentie vormt of broodroof is voor advocaten, maar dat bemiddeling juist complementair kan werken en zelfs zeer ondersteunend kan zijn.

Maar vergis u niet, alle vormen van bemiddeling zijn aan een sterke opmars bezig. Dit is een enorme opportuniteit. We moeten dus met zijn allen de kans grijpen om mee op de trein te springen want deze tendens is gelukkig niet meer te stoppen.

De term bemiddeling wordt te pas en te onpas gebruikt. Men spreekt over schuldbemiddeling, slachtofferbemiddeling,… Dit zijn geen vormen van bemiddeling in de zin van de bemiddelingswet.

Familiale bemiddeling is een specialisatie binnen de (erkende) bemiddeling in het algemeen. De familiaal bemiddelaar begeleidt de betrokkenen op een neutrale en professionele wijze binnen het bemiddelingstraject. Het uiteindelijke doel van een familiale bemiddeling is om ervoor te zorgen dat de partijen oog krijgen voor elkaars noden en belangen en om hen in staat stellen om met een open en creatieve blik zelf een oplossing uit te werken voor hun conflict.

Om dit doel te bereiken is het nodig dat de familiaal bemiddelaar een aantal basisbeginselen respecteert:

• De bemiddeling verloopt flexibel maar toch met een zekere structuur. Hiervoor kan steeds een stappenplan gehanteerd worden.
• De partijen nemen deel op vrijwillige basis en hun belangen staan steeds centraal.
• Een bemiddeling is steeds vertrouwelijk. Documenten die opgesteld worden in het proces kunnen niet publiek gemaakt worden. Er bestaat een uitzondering voor het bemiddelingsprotocol, de afgesloten bemiddelingsakkoorden en documenten waarover partijen schriftelijk akkoord zijn dat ze publiek mogen worden gebruikt.
• De autonomie ligt steeds bij de partijen. De bemiddelaar legt niets op, maar laat de partijen zelf tot een oplossing komen.
• Het belangrijkste principe is tot slot dat de bemiddelaar steeds onafhankelijk, onpartijdig en neutraal is.

Iedere bemiddelaar heeft zijn eigen stijl hoewel bepaalde types zich wel aftekenen:

Facilitatieve bemiddelaar

De advocaat (familiaal bemiddelaar) heeft over het algemeen genomen meer de neiging methodes en strategieën aan te reiken om de kwestie van het conflict op te lossen. Een voorbeeld hiervan is het opstellen van een indicatieve simulatie voor de becijfering van de financiële regeling voor de kinderen.

Evaluatieve bemiddelaar

Dit is de bemiddelaar die een nog actievere rol inneemt bij het zoeken naar een oplossing. Hij is niet bang om zich met de inhoud te bemoeien en partijen te stimuleren in de richting van een oplossing die zij zelf mogelijks niet zouden vinden.

Uit intervisies met andere familiaal bemiddelaars blijkt dat deze stijl sterker aanwezig is bij advocaten dan bij familiaal bemiddelaars uit de derde groep (bv. psychologen). Het betreft bijvoorbeeld de notaris (familiaal bemiddelaar) die de fiscale complicaties van de overdracht van zakelijke rechten haarscherp toelicht.

Transformatieve bemiddelaar

Ziet het conflict vooral als een crisis in de menselijke interactie, als een tijdelijke verstoring in het vermogen van mensen om met elkaar te communiceren. De bemiddelaar probeert de mensen uit hun negatieve interactiespiraal te halen door hen te versterken (empowerment). De bemiddelaar focust niet of minder op de inhoud.

Deze soort bemiddelaar lijkt minder manifest aanwezig bij de advocaat. Dit betreft bijvoorbeeld de psycholoog (familiaal bemiddelaar) die een veilige ruimte creëert om ouders opnieuw in communicatie te laten treden.

Iedere bemiddelaar heeft zijn eigen aanpak en stijl. Ook elk bemiddelingstraject kent een unieke invulling. Binnen DUX | LAW ziet een bemiddelingstraject er doorgaans als volgt uit:

• Een eerste gemeenschappelijk intakegesprek.
• Vervolgens een individuele sessie met elk van de betrokkenen.
• Gevolgd door een aantal gemeenschappelijke sessies.

Een uitgebalanceerd bemiddelingstraject bestaat uit een 8-tal fases die elkaar soms overlappen en niet per se steeds chronologisch verlopen. Het verloop verschilt natuurlijk van bemiddelaar tot bemiddelaar.

Fase 1: toelichting bij het op voorhand ontvangen bemiddelingsprotocol.
Fase 2: de betrokkenen doen hun verhaal en geven hun versie van de feiten.
Fase 3: Hoe werd de situatie beleefd? Welke achterliggende emoties en gevoelens spelen mee?
Fase 4: Scherpstellen van de aanwezige bekommernissen.
Fase 5: Stilaan verschuift de focus naar het onthullen van de gemeenschappelijke belangen en betrachtingen.
Fase 6: Grondige reflectie over verschillende oplossingen en scenario’s.
Fase 7: Bepalen van een gekozen oplossing en uitwerken van een akkoord.
Fase 8: Finale validatie van het akkoord door de betrokkenen.

Wat natuurlijk een erg grote impact had op het verloop van bemiddelingen is de coronacrisis. Bemiddelen in tijden van COVID-19 is niet altijd evident gebleken. Erkend bemiddelaars leveren een essentiële dienst en zijn bijgevolg gemachtigd fysieke bemiddelingen te houden, zelfs tijdens een periode van strenge lockdown, mits zij natuurlijk de sanitaire regels kunnen respecteren. Virtuele of telefonische contacten hebben zeker een aanvullende waarde maar hebben hun beperkingen en grenzen. Bij individuele sessies kan een virtuele meeting soms zelfs een meerwaarde vormen. Mensen stellen zich soms sneller open in dit format. Voor gemeenschappelijke sessies lijkt de digitale weg toch enkel aan te raden bij hoogdringendheid of (medische) overmacht. Uiteraard is bij dergelijke digitale sessies voorzichtigheid geboden om de vertrouwelijkheid en het beroepsgeheim niet in het gedrang te brengen.

Advocaten zien meer en meer de meerwaarde van bemiddeling in. In het huidige maatschappelijk en economisch leven is er geen plaats meer voor traagheid. Cliënten zijn een stuk mondiger en volatieler geworden, procedures zijn duur, nemen veel tijd in beslag,… Onder meer om deze redenen zien advocaten in dat men een alternatieve, kwalitatieve manier moet vinden om goedkoper en efficiënter tot een uitkomst en oplossing te komen.

De advocaat kan binnen een bemiddelingstraject een zeer valabele partner zijn voor de familiaal bemiddelaar. De advocaat en de familiaal bemiddelaar delen immers dezelfde missie, namelijk het oplossen van het geschil vanuit het échte belang van de betrokkenen. Bovendien zijn de deontologische code en de ethische principes voor een stuk gelijklopend.

De stap zetten van concurrerend denken naar het denken in termen van complete dienstverlening is cruciaal. Indien alle actoren op het terrein deze kanteling maken zullen ongetwijfeld sterke resultaten geboekt kunnen worden. Zo is het zeker een verrijking wanneer de betrokkenen zich tijdens een bemiddelingstraject laten bijstaan door een oplossingsgericht advocaat die belang hecht aan de oplossing voor het brede plaatje in plaats van enkel te focussen op een deelaspect ervan. De juridische informatie die door een advocaat verstrekt wordt helpt overigens ook de bemiddelaar in de zoektocht naar een gepaste juridische en menselijke oplossing. Het eindresultaat dient namelijk altijd een volledige oplossing te zijn, nooit een gedeeltelijke oplossing. De advocaat die binnen dit kader kan meewerken aan een duurzame oplossing waarbij alle betrokkenen zich gevaloriseerd voelen, is een advocaat met minder stress, een hogere tevredenheid en bakken genoegdoening. Hetzelfde geldt trouwens ook voor de betrokken cliënt én de familiaal bemiddelaar. Everybody wins!

Als erkend bemiddelaar in familiezaken van het eerste uur, kent de familiale bemiddeling voor Kristoff Simons geen geheimen meer. Met ook nog eens bijna 30 jaar ervaring als advocaat op de teller is hij de geknipte persoon om de familiale bemiddeling te kaderen binnen de rechtspraktijk van de advocaat en het notariaat.

In een on-demand webinar voor Portalus heeft hij het onder andere over verschillende bemiddelingsstijlen, het verloop van de bemiddeling en de impact van Covid-19 op bemiddeling.

Interesse? Klik hier om te bestellen.
Wens je meer informatie omtrent bemiddeling in al zijn facetten? Klik hier.